Tuesday 1 October 2013

Over Friezen en Noormannen

In delen van Engeland is de invloed van Nederlanders en in het bijzonder de Friezen te ontdekken als je goed luistert naar de taal. Wat te denken van uitdrukkingen in Norfolk als "Don't burn your strope" (maak je toch niet zo druk) en het vieren van "Old Years Night". Op schilderijen van havens in de 16e en 17e eeuw zie je veelal schepen met een Nederlandse vlag.
En je kan familienamen tegenkomen die niet anders dan uit Nederland stammen. De familes Tuyll en Holland zijn daar voorbeelden van.
En verder zijn er plaatsnamen die overeenkomsten lijken te hebben met Nederlandse, zoals Hemel Hempstead. Lijkt verdacht veel op Heemstede. En dan zijn er nog de plaatsnamen die eindigen op -wijk en -wich.

                                          Friesland in de 7e eeuw

Als je een beetje gaat graven in de geschiedenis kom je al snel de Friezen (Frisii) tegen. Dit volk begon zich in het begin van onze jaartelling te vestigen in Nederland. Uit door Romeinen schriftelijk vastgelegde gegevens blijkt dat na het neerslaan van de Bataafse opstand door Julius Civilis in het jaar 70 er een tweede stroom Friezen het land binnentrekt. Wanneer de eerste stroom binnentrekt is niet helemaal duidelijk. Wanneer de Romeinen en hun bondgenoten de Lage Landen verlaten bij het instorten van het Romeinse Rijk nemen de Friezen het gebied over. De Friezen worden steeds machtiger en nemen langzamerhand de hele kuststrook in handen. En dan heb ik het over een gebied van Sleeswijk-Holstein in het Noorden van Duitsland tot aan Duinkerken in Noord-Frankrijk. In het Oosten grensde het gebied aan dat van de Saksen en in het Zuiden aan dat van de Franken.

                                                   Koning Radboud (? tot 719)

Oorspronkelijk waren het landbouwers, maar door regelmatige overstromingen van hun land werden de Friezen gedwongen om te proberen hun boterham op een andere manier te verdienen. En dus werd er gehandeld, waarbij veelal de Noordzee werd overgestoken. Dit leidde er ook toe dat een deel van de Friezen in de 7e en 8e eeuw met de Angelen en Saksen zijn meegetrokken. Historici beschouwen de Friezen overigens als een Saksische stam. Volgens overlevering zouden veel Friezen zich in Kent en East Anglia hebben gevestigd. Onder Koning Radboud (ook wel Redbad) waren de Friezen op hun machtigst. De Friezen werden meer en meer zeevaarders en hadden de Noordzee behoorlijk onder controle.

                                         Friesland in 1300

Dit hield ook stand nadat de Frankische koning Karel Martel de Friese koning Poppo in 734 versloeg en zijn westelijk en zuidelijk grondgebied afnam.
Hier kwam in het jaar 785 wel een einde aan toen de Frankische koning Karel de Grote de Friezen verpletterend versloeg en hun vloot vernietigde. Vanaf dat moment verloren de Friezen steeds meer hun gebied, wat uiteindelijk resulteerde in wat wij nu kennen als Friesland.

                                          Still uit de Engelse tv-serie The Vikings

Op zee was er echter een vacuum ontstaan waar een ander volk gebruik van heeft gemaakt: de Noormannen, het zeevarende deel ook wel Vikingen genaamd. De Noormannen hadden een erfrecht waarbij de oudste zoon alles kreeg en de rest helemaal niets. Dit dreef de rest van de boerderijen en in de handel.
Het bleek al gauw dat je ook geld kon krijgen zonder er goederen tegenover te stellen. De landen waar de Vikingen zonder uitnodiging te gast waren, kenden zwakke besturen. Na de dood van Karel de Grote versplinterde zijn rijk in rap tempo, waarbij de opvolgers vooral elkaar te lijf gingen met hun legers en geen oog hadden voor bescherming van hun eigen bevolking.

                                         Het Frankische Rijk van Karel de Grote

De Noormannen kregen beloningen voor "het beschermen" van het volk, of ze lieten zich inhuren in de legers van de machthebbers. In eerste instantie gingen de schepen na het verkrijgen van de gewenste gelden en goederen weer retour richting Scandinavie. De noodzaak om permanente versterkingen te hebben om meer druk te kunnen zetten, veroorzaakte dat steeds grotere groepen Vikingen zich vestigden in de gebieden waar ze te gast waren.

                                                   Vikingen op oude afbeelding

Zo vestigden ze zich van IJsland tot aan Zuid-Italie en Libanon. Noord-Amerika werd bezocht eeuwen voordat ontdekker Columbus zelfs maar geboren was.
Op kaarten kan je de invloed van de Noormannen nog herkennen.
Zo is het eerste koninkrijk in Rusland gesticht door de Vikingen. Een "rus" is een roodbaard.
Veel plaatsnamen in Europa kennen als laatste deel -vik, -wich, -wijch of -wijk. En dan is het niet moeilijk om in Larvik, Reykjavik, Wijk bij Duurstede, Ipswich en Norwich de Noorse invloed af te lezen.
Een -vik is een baai, maar kan ook gewoon water betekenen. Reykjavik betekent bijvoorbeeld Rookbaai.
Een Vik-ing is een zeevaarder.

Grappig is dat Norwich, dus gewoon Noordwijk betekent en dat kennen we weer in Nederland.
De conclusie dat het Nederlandse Noordwijk ook een Vikingstad is, klopt helaas niet. De uitgang -wijk komt hier uit het Germaanse -wiche. En daar kan ik weer een heel ander verhaal aan vastknopen...

27 november 2013
In de jaren '90 zijn er opgravingen geweest in wat we Anglia noemen. Er zijn twee begraafplaatsen met de resten van honderden mensen ontdekt waar veel van is geleerd.
Nieuwe technieken die tegenwoordig mogelijk zijn, waaronder DNA-onderzoek heeft de geleerden in staat gesteld om de vondsten nader te bekijken.
Hieruit is gebleken dat de Angelen en Saksen (en Friezen) al in het begin van de 5e eeuw na Christus Engeland zijn binnengetrokken. En het ging hierbij niet om een invasie, maar om vreedzame immigratie.
Duizenden, misschien tienduizenden, zijn de Noordzee overgetrokken en hebben zich in Engeland gevestigd.

Wat de reden geweest is van het vertrek van het vaste land weten we niet. Oorlog? Het lijkt er niet op.
Misschien was men de constante dreiging van overstromingen beu?
Het moeten welvarender en gezonder mensen zijn geweest dan de oorspronkelijke bevolking van Anglia.
Die is in een paar eeuwen opgegaan in de groep nieuwkomers. Deze leefden langer en hadden waarschijnlijk meer kinderen
DNA-onderzoek bij autochtone bewoners laat niets meer zien van de oude bevolking.
Het DNA van groepen inwoners in East-Anglia is vergeleken met dat van mensen in de provincie Friesland.
Verrassend was dat het genetisch materiaal van beide groepen volledig inwisselbaar was.

Het bovenstaande is mede gebaseerd op studies uitgevoerd door de Universiteit van Oxford.
http://mbe.oxfordjournals.org/content/19/7/1008.long
=======================================================

No comments:

Post a Comment